Góralskie zwyczaje na Wielkanoc

Góralskie zwyczaje na Wielkanoc

07 kwietnia 2023

Święta Wielkanocne to wyjątkowy czas odrodzenia i nadziei. Z radością witamy budzącą się do życia przyrodę, coraz cieplejsze dni i czas rodzinnego świętowania. A jak wyglądają wielkanocne zwyczaje na Podhalu? Oprócz barwnych pisanek, które przygotowywane są na wiele sposobów, czy tworzenia wielokolorowych palm, w regionie Tatr kultywuje się także kilka mniej znanych tradycji. 

Palmy wielkanocne 

Zielone wierzbowe gałązki, które symbolizowały radość i odrodzenie stanowiły pierwowzór dzisiejszych palm wielkanocnych. Ze srebrzącymi się baziami miały być żródłem urodzaju i dostatku. Dzisiejsze palmy to nierzadko małe dzieła sztuki. Powstają ze zbóż, bukszpanu, suszonych kwiatów i ziół. Dekorowane bibułą i kolorowymi wstążkami zachwycają kompozycją barw i są miłym dla oka. radosnym symbolem wiosny. Niekiedy są nawet przedmiotem rywalizacji konkursowych na najładniejsze lub największe palmy wielkanocne, będąc dziełem pracy całych rodzin lub miejscowości. Palmy różnią się w zależności od regionu i lokalnych tradycji, warto zatem wspomnieć o palmach podhalańskich lub góralskich, które przeważnie powstają z pęku wierzbowych, wiklinowych lub leszczynowych witek oraz z bukszpanu i jałowca. To właśnie na Podhalu organizuje się specjalne procesje, podczas których odbywa się prezentacja najpiękniejszych palm wielkanocnych. 

Pisanki wielkanocne

Wielobarwne, ozdobne jajka, które nierzadko są prawdziwymi dziełami sztuki są głównym atrybutem Wielkanocy. Są symbolem nowego życia, źródłem energii i wszelkiego początku. W tradycjii ludowej to właśnie jajkom przyznaje się podniosłe znaczenie, bowiem przynoszą urodzaj i wszelką pomyślność. Dekorowanie jajek to mocno zakorzeniona w kulturze dziedzina twórczości ludowej. Tu również źródłem inspiracji, jak i surowców jest sama natura. Tradycyjne 'kraszanki' powstają dzięki suszonym lub świeżym częściom roślin, zyskując czerwony, pomarańczowy, czy fioletowy kolor. Źródłem cennego barwnika nierzadko bywają łupiny cebuli, kapusta, pokrzywa, czy jemioła, a także sok z buraka, mech, kora jabłoni, a nawet nasiona malwy. Tak przygotowane kraszanki należało ozdobić misternym wzorem, który najczęściej powstawał za pomocą wosku lub wydrapywania. Samą formę ornamentu narzucał kształt jajka - często były to koronkowe wzory roślinne, geometryczne lub scenki rodzajowe. Dziś tradycyjne metody zdobienia wspierają nowe sposoby, takie jak decoupage, oklejanie koralikami lub quilling, które powodują, że wielkanocne pisanki to prawdziwe dzieła sztuki, które radośnie zdobią koszyczek i są wspaniałym symbolem odradzającego się życia. 

Święcenie pokarmów

Przygotowywanie koszyczka wielkanocnego to kolejna nasycona symbolami tradycja, która kultywowana jest do dziś. Święcenie pokarmów odgrywa istotną rolę w kulturze i ma kluczowe znaczenie dla świąt Wielkanocnych. Dzisiejszy koszyczek różni się od tego, jak wyglądał w poprzednich epokach. Niegdyś święcono wszystko, co przygotowywano do zjedzenia podczas świąt, a świeconym musieli najeść się wszyscy domownicy. Każdy pokarm posiadał ważne znaczenie symboliczne. Dziś ilość pokarmów została ograniczona. W tradycyjnym koszyczku znajdują się baranek wielkanocny (wykonany z masła lub ciasta), który zgodnie z wierzeniami ma zapewniać przychylność sił natury i ochronę przed klęskami. Jajka, które są naturalnym symbolem początku, odradzającego się życia i płodności. Chleb, jako podstawowy pokarm człowieka to z kolei symbol dostatku i obfitości. Sól, jako jedyna przyprawa znajdująca się w koszyczku to minerał, bez którego nie ma życia. W koszyczku tradycyjnie powinien znaleźć się również chrzan, będący ludowym symbolem witalności i krzepy. Wędlina w koszyczku wielkanocnym ma zapewnić zdrowie, bogactwo, dobrobyt i dostatek całej rodzinie. W końcu warto wspomnieć o wielkanocnej babie, która również ma za zadanie symbolizować dobrobyt i powodzenie. Co ważne, na Podhalu obowiązkowym składnikiem koszyczka wielkanocnego jest także oscypek, który symbolizuje przyjaźń między człowiekiem a siłami przyrody. 

Lany Poniedziałek 

Wielkanocny Poniedziałek to czas radości, który stoi pod znakiem wody. Znanym obrzędem, który związany jest z tym dniem jest "wielkanocna polewacka". Pierwotnie polewanie wodą miało znaczenie symboliczne - liczono na obudzenie sił przyrody. Szybko zwyczaj ten zyskał również wymiar matrymonialny i był związany z powodzeniem oraz zamążpójściem dziewcząt. Woda gwarantować ma nie tylko szczęście, ale także dba o urodę. Śmigus-Dyngus to dzień o wyraźnym zabarwieniu towarzyskim, kiedy spotykają się rodziny, radośnie biesiadują, a przy okazji polewają się wodą. Chodzenie po domach, przebieranie się i śpiew mają gwarantować dostatek gospodarzom. 

Wielkanocne Jajo 

Zwyczajem, wobec którego trudno przejść obojętnie jest Zakopiańskie Wielkanocne Jajo. To kultowe zawody narciarskie w stylu retro, które tradycyjnie odbywają się w Wielkanocny Poniedziałek na Kalatówkach w Zakopanem. Zawody na Starym Sprzęcie Narciarskim „O Wielkanocne Jajo” im. Krystyny Behounek to wyjątkowa okazja, by poczuć klimat dawnych czasów i powrócić do korzeni narciarstwa. Zawodnicy oprócz rywalizacji i popisów na starym sprzęcie przygotowują specjalne stroje, których klimat przywodzi na myśl poprzednie epoki. Całe wydarzenie zyskuje charakter niepowtarzalnego pokazu mody "vintage" i jest świetną okazją do wskrzeszania czasów świetności Zakopanego w duchu młodopolskiego "eviva l'arte!". Zawodnikom i widzom towarzyszy muzyka góralska, lokalne przysmaki oraz wyjątkowa atmosfera, której na próźno szukać gdziekolwiek indziej. 

 

mobile nav bg
Zobacz na mapie

Aby świadczyć usługi na najwyższym poziomie, Serwis wykorzystuje pliki cookies zapisywane w pamięci przeglądarki. Szczegółowe informacje na temat celu ich używania, w tym przetwarzania danych dotyczących aktywności użytkownika oraz personalizacji reklam, oraz możliwość zmian ustawień plików cookies, znajdują się w Polityce prywatności.
Klikając ZAAKCEPTUJ WSZYSTKIE, wyrażasz zgodę na korzystanie z technologii takich jak cookies i na przetwarzanie przez Platan Hotels & Resorts Sp. z o.o., Poleczki 23, 02-822, Warszawa , Twoich danych osobowych zbieranych w Internecie, takich jak adresy IP i identyfikatory plików cookie, w celach analitycznych i marketingowych (w tym do zautomatyzowanego dopasowania reklam do Twoich zainteresowań, mierzenia ich skuteczności oraz przetwarzania danych użytkownika dla celów analitycznych). Zmiany ustawień plików cookies oraz szczegółowe preferencje dotyczące zgód możesz dokonać w ustawieniach.

Zarządzaj ustawieniami dotyczącymi prywatności
Niezbędne pliki cookies

Pliki cookies niezbędne do działania usług dostępnych na stronie internetowej, umożliwiające przeglądanie ofert lub dokonywanie rezerwacji, wspierające mechanizmy bezpieczeństwa, m.in.: uwierzytelnianie użytkowników i wykrywanie nadużyć. Te pliki są wymagane do prawidłowego funkcjonowania strony internetowej. Nie wymagają Twojej zgody.

Analityczne pliki cookies

Pliki cookies umożliwiające zbieranie informacji o sposobie korzystania przez użytkownika ze strony internetowej w celu optymalizacji jej funkcjonowania oraz dostosowania do oczekiwań użytkownika. Wyrażając zgodę na te pliki cookies, zgadzasz się na przetwarzanie danych dotyczących Twojej aktywności na stronie w celach analitycznych.

Marketingowe pliki cookies

Pliki cookies umożliwiające wyświetlanie użytkownikowi treści marketingowych dostosowanych do jego preferencji oraz kierowanie do niego powiadomień o ofertach marketingowych odpowiadających jego zainteresowaniom, obejmujących informacje dotyczące aktywności użytkownika, produktów i usług administratora strony i podmiotów trzecich. Zgoda na te pliki cookies oznacza, że Twoje dane mogą być używane do personalizacji reklam oraz analizy skuteczności naszych kampanii reklamowych.

Twoje preferencje nie zostały jeszcze zapisane